Članci / Značaj vršnjačkih odnosa - vršnjačka prihvaćenost

Značaj vršnjačkih odnosa - vršnjačka prihvaćenost

Značajan faktor u socioemocionalnom i kognitivnom razvoju pojedinca je kvalitet interpersonalnih odnosa koji se uspostavljaju između deteta i osoba iz njegovog okruženja. Od svih osoba sa kojima dete uspostavlja interakciju,najveći uticaj na razvoj i sazrevanje deteta imaju vršnjaci.

Značaj vršnjačkih odnosa potvrđen je brojnim istraživanjima koja pokazuju da kvalitet i kvantitet vršnjačke interakcije tokom detinjstva ima uticaja na tekući, ali i na kasniji razvoj. Pri kontaktu sa vršnjacima, deca uviđaju da postoje stanovišta koja se razlikuju od njihovih. Pomoću kooperativnosti oni razmatraju predloge druge dece i tada dolazi do kognitivnog konflikta. Diskusija koja se razvija među vršnjacima je, čak,značajnija od diskusije deteta i odraslog, zbog simetrije u interakciji.

Značajno pitanje koje je uključeno u razmatranje značaja vršnjačkih odnosa u detinjsjtvu je pitanje statusa pojedinca u vršnjačkoj grupi, to jest interpersonalne odnose između članova neke grupe karakteriše javljanje naklonosti/nenaklonosti ka ostalim članovima grupe. Određeni članovi grupe bivaju prihvaćeni, to jest popularni a drugi su odbačeni ili ignorisani. Prihvaćenost se, zapravo, odnosi na stepen u kom ostali članovi vršnjačke grupe žele da ostvare određenu formu druženja sa detetom, to jest da učestvuju u zajedničkim aktivnostima. Učenici sa visokim sociometrijskim statusom, označeni su kao ‘popularni’ ili ‘prihvaćeni’.

Kada deca opisuju nekog kao "dobrog", pretpostavlja se da se to odnosi na njegove prijateljske postupke, empatiju, kao i niz drugih prosocijalnih ponašanja. Omiljena deca su vešta u interakciji sa drugom decom, ona lako postaju članovi neke grupe, stiču prijateljstva na odmeren, nenametljiv i samouveren način. Oni potkrepljuju drugu decu, pokazuju osetljivost na potrebe i želje drugih pa im je zbog toga komunikacija jako dobra, snalaze se podjednako dobro kako u ulozi govornika tako i u ulozi slušaoca. Vešto rešavaju sukobe, u osetljivim situacijama postupaju tako da to odgovara svima ,koriste razum, a ne silu.

Popularnu decu vršnjaci opažaju kao lidere, kao kooperativne i kao one koji dele sa drugima. Nastavnici ih pozitivnije procenjuju u odnosu na decu koja su odbačena. Prihvatanje ili odbacivanje dece od strane svojih vršnjaka je povezano sa školskim postignućem. Decu, koju su vršnjaci pozitivnije procenjivali u predškolskom periodu, nastavnici su ocenili kao manje rizičnu grupu za postizanje neuspeha u školi. Vršnjačka prihvaćenost za vreme najranijih godina školovanja predstavlja "tampon" zonu ili zaštitni faktor u odnosu na akademske teškoće. Nastavnici uspešne đake opažaju kao manje devijantne ,manje povučene i omiljenije među svojim vršnjacima. Popularni đaci većinu svog vremena provode u učenju i sticanju novih znanja.

Važan faktor koji je povezan sa vršnjačkom prihvaćenošću i školskim postignućem je socijalna odgovornost. Utvrđeno je da socijalno odgovorno ponašanje posreduje odnos između školskog uspeha, vršnjačkog statusa i procesa samoregulacije . Popularni učenici imaju više ocene (iz jezika i matematike) od onih koji su odbačeni, što upućuje na zaključak da vršnjačka prihvaćenost može da služi kao socijalni resurs koji olakšava akademsko postignuće, ali istovremeno, školski uspeh može da utiče na to da li će neko biti prihvaćen ili odbačen od strane vršnjaka .

Postoje dva modela koja se tiču povezanosti sociometrijskog statusa i socijalnog funkcionisanja u vršnjačkoj grupi i akademskog postignuća.Po prvom modelu, socijalna kompetencija i interpersonalna prihvaćenost čine emocionalne i socijalne izvore postignuća u školi. Po drugom modelu, akademsko postignuće utiče na socijalno ponašanje i prilagođavanje. Akademske teškoće mogu dovesti do frustracija, koje onda doprinose devijantnom socijalnom ponašanju. Pored ovoga, akademsko postignuće određuje socijalni ugled u vršnjačkoj grupi i samim tim utiče na sliku o sebi. Neuspešni učenici veoma teško dobijaju pozitivan status među vršnjacima i poštovanje, i oni zbog toga razvijaju negativnu sliku o sopstvenoj vrednosti. Posledica toga jeste ispoljavanje socioemocionalnih problema.